KLM mag niet naar de vaccinatiestatus van kandidaat-vliegers vragen

Stel, je volgt een vliegopleiding die ongeveer twee jaar in beslag neemt: je hebt de basistheorie afgerond, je hebt met een éénmotorig en meermotorig vliegtuig gevlogen en je hebt een geïntegreerde training op Schiphol gevolgd. Je bent klaar om te vliegen, maar dan word je opeens aan de poort tegengehouden: je bent niet gevaccineerd. KLM stelt op dat moment dat je niet inplanbaar bent. Na een traject van twee jaar en een forse lening
(€ 120.000,-/ € 150.000,-) sta je op straat.

Wat is er gebeurd?

Op 10 maart 2022 heeft een kandidaat-vlieger een e-mailbericht aan VNV gestuurd met als titel ‘vaccinatiedwang toekomstige vliegers KLM’. In deze e-mail heeft de kandidaat-vlieger aan VNV gemeld dat door KLM wordt gevraagd naar de vaccinatiestatus van de kandidaten, en dat hij zich gedwongen voelde zich te laten vaccineren om zichzelf te verzekeren van een baan. Dit leverde hem mentale klachten op.

Vakbond VNV

In een protocol bij de cao zijn afspraken gemaakt over de coronarestricties: “KLM en de VNV zullen de ontwikkelingen rondom corona, coronatesten en het coronavaccin op de voet volgen. Zowel testen als vaccinatie vinden uitsluitend plaats op vrijwillige basis. Mocht dit ten koste gaan van de totale inzetbaarheid van het vliegerkorps en/of het kunnen uitvoeren van het KLM-netwerk zullen KLM en de VNV in overleg treden.” De VNV was woedend toen zij dit e-mailbericht ontving en startte een kort geding procedure.

Verweer KLM

KLM voerde aan dat zij gerechtigd was te vragen of de vliegers inzetbaar zijn op alle bestemmingen. Geen wettelijk voorschrift of rechtsbeginsel verbiedt KLM dit. Voorts moet zij de vraag stellen vanwege de bedrijfsvoering. Het niet stellen van de vraag kan leiden tot grote operationele problemen. KLM kan het zich niet veroorloven kandidaten aan te nemen die beperkt inzetbaar zijn door het ontbreken van een vaccinatie tegen corona.

Daarnaast stelde KLM zich op het standpunt dat het vragen naar de inzetbaarheid geen inbreuk op de grondrechten van de kandidaat-vliegers oplevert aangezien geen sprake is van enige vorm van vaccinatiedwang. KLM mag als werkgever bij het aannamebeleid eisen stellen aan de inzetbaarheid om te beoordelen of een kandidaat geschikt is. Het staat de kandidaat vrij om te bepalen of hij wil instemmen met die eisen. Een kandidaat-vlieger kan gewoon bij een andere luchtvaartmaatschappij aan de slag, ook als de kandidaat een opleiding bij de KLM heeft gevolgd.

Beoordeling rechter – inbreuk op de persoonlijke levenssfeer

De rechter oordeelde dat het vragen naar en eisen van een vaccinatie tegen corona een niet gerechtvaardigde inbreuk oplevert op de grondrechten van de kandidaat-vliegers, in het bijzonder maakt het inbreuk op de persoonlijke levenssfeer die beschermd wordt door artikel 8 EVRM. Het besluit om je al dan niet te laten vaccineren is immers iets wat bij uitstek behoort tot deze persoonlijke levenssfeer, aldus de rechter. KLM laat daarmee de kandidaat-vliegers die in dienst willen treden van KLM in feite geen keuze, dit komt neer op vaccinatiedwang.

Kan de inbreuk worden gerechtvaardigd?

Een dergelijke inbreuk kan onder omstandigheden gerechtvaardigd zijn. Gekeken dient te worden naar het legitieme doel van de maatregel, of het middel om dat doel te bereiken geschikt is, en of wordt voldaan aan het proportionaliteits- en subsidiariteitscriterium.

Legitiem doel

De rechter oordeelde dat het doel dat KLM wenste te bereiken een legitiem doel was: planning rondkrijgen (operationele doeleinden).

Middel

De rechter stelde vast dat het geenszins aannemelijk is geworden dat het middel (om naar de vaccinatiestatus te vragen) geschikt is om het doel te bereiken. KLM heeft onvoldoende aannemelijk gemaakt dat zij, op een personeelsbestand van 3.000 vliegers, zodanig in de problemen komt dat zij de planning niet meer rond kan krijgen. Zelfs indien het middel wel geschikt was om het beoogde doel van KLM te bereiken, geldt dat naar voorlopig oordeel het niet voldoende aannemelijk is geworden dit middel proportioneel is en ook is niet aannemelijk geworden dat is voldaan aan het subsidiariteitsvereiste.

Het proportionaliteitscriterium en het subsidiariteitscriterium

De belangen van de kandidaat-vliegers in de zaak zijn groot, nu deze zien op een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Het belang van KLM haar planning rond te krijgen is vastgesteld, maar weegt niet zo zwaar als deze rechten van de kandidaat-vliegers. Daarnaast zijn er alternatieven beschikbaar waar de kandidaat-vliegers én veel van de reeds bij KLM werkzame vliegers aan mee willen werken, zoals het doen van (pcr) testen, waarmee het doel van een werkzame planning ook bereikt kan worden.

Systeem

De rechter kende ook gewicht toe aan de inrichting van de zogenoemde KHS-Portal waardoor het gesignaleerde probleem in de planning verholpen kan worden. Deze portal is speciaal ingericht voor het aanvragen van een reisrestrictie als iemand niet gevaccineerd is. De rechter stelde eveneens vast dat KLM onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt dat zij, als zij enkele kandidaat-vliegers aanneemt die niet gevaccineerd zijn, op een personeelsbestand van ruim 3.000 vliegers zodanig in de problemen komt dat zij de planning niet meer rond kan krijgen.

Conclusie

KLM heeft dus een ongerechtvaardigde inbreuk op de rechten van de kandidaat-vliegers gemaakt. Dit betekent dat de vordering in beginsel wordt toegewezen: KLM wordt verboden naar de vaccinatiestatus van kandidaat-vliegers te vragen. Indien KLM alsnog vraagt naar de vaccinatiestatus dan dient zij een dwangsom van € 100.000,- per overtreding te betalen. Let wel: dit betreft een ‘voorlopige voorziening’ of, in het normale taalgebruik een ‘kort geding’. KLM heeft nu drie opties: 1. Zij legt zich neer bij dit oordeel (dit zou ook ons advies zijn), 2. Zij stelt binnen vier weken hoger beroep in kort geding in, 3.  Zij start een bodemprocedure. KLM heeft aangegeven het vonnis goed te bestuderen en op basis daarvan eventuele vervolgstappen te nemen.