Updates over recht op verblijf en arbeid in Nederland voor mensen met de Oekraïense nationaliteit

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft bekend gemaakt dat zij vanwege de vreselijke situatie in Oekraïne coulant zullen zijn met betrekking tot het verblijf van mensen met de Oekraïense nationaliteit in Nederland. Wat dit concreet betekent, lees je in deze blogpost. Wij zullen de meest recente ontwikkelingen aangaande het recht op regulier verblijf en arbeid in Nederland voor mensen met de Oekraïense nationaliteit in deze blog delen. Omdat het migratierecht op dit moment snel verandert ten aanzien van deze groep, zal de blog regelmatig worden bijgewerkt.

Verblijf
Mensen met de Oekraïense nationaliteit mochten al zonder visum gedurende een periode van ten hoogste 90 dagen in een periode van 180 dagen rechtmatig verblijven in het Schengengebied op basis van een biometrisch paspoort. Dit wordt ook wel de vrije termijn genoemd. Voor een verblijf in Nederland van langer dan deze vrije termijn is een Nederlandse verblijfsvergunning vereist. De op dit moment aangewezen procedure lijkt een asielaanvraag te zijn, waar de IND niet op zal beslissen nu zij heeft afgekondigd die procedures ‘in de lucht te houden’ conform het ingestelde besluitmoratorium.

Op 4 juli jl. heeft de IND op haar website bekend gemaakt dat door Oekraïners een zogenoemde ‘bewijs van verblijf’ kan worden opgehaald bij de IND in de vorm van een sticker in het biometrisch paspoort, dan wel een pasje (O-document). Een bewijs van verblijf wordt slechts afgegeven door de IND indien de mensen vallen onder de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn (Richtlijn 2001/55/EG). Deze Richtlijn biedt Oekraïners en derdelanders (dan wel staatlozen) die voor 24 februari 2022 in Oekraïne rechtmatig verblijf hadden, het recht op tijdelijke bescherming en stelt minimumnormen voor het verlenen van tijdelijke bescherming, waaronder het recht op fatsoenlijk onderdak, levensonderhoud, medische zorg, en onderwijs. De tweede voorwaarde voor het verkrijgen van een ‘bewijs van verblijf’ is dat de mensen ingeschreven staan in de Basisregistratie Personen (BRP) bij een gemeente in Nederland en een Burgerservicenummer (BSN) hebben. De geldigheid van het ‘bewijs van verblijf’ is gekoppeld aan de activering van de Richtlijn. Vooralsnog is de Richtlijn actief tot 4 maart 2023. Op dit moment zijn er twee locaties waar het bewijs van verblijf opgehaald kan worden, namelijk in Den Bosch en Rijswijk.

Daarnaast heeft de IND bekend gemaakt dat zij coulant zal optreden bij de beoordeling van een (verlengings-)aanvraag van een (reguliere) verblijfsvergunning ten aanzien van mensen met de Oekraïense nationaliteit. De IND neemt daarbij de situatie in Oekraïne en de persoonlijke situatie van de betrokkene mee in de beoordeling. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de situatie dat er momenteel geen documenten over de identiteit of het huwelijk kunnen worden opgestuurd. Ook de verplichting voor mensen met de Oekraïense nationaliteit om een mvv (oftewel: een machtiging tot voorlopig verblijf) op te halen in het land van herkomst om zo Nederland in te kunnen reizen is opgenomen in de coulance. Vanwege de sluiting van de Nederlandse ambassade in Kiev is het mogelijk om tijdelijk de mvv op te halen bij een Nederlandse ambassade of consulaat in een ander land. Ook een vrijstelling van het mvv vereiste is mogelijk, indien er reeds een positieve beslissing is op de aanvraag of als de betrokkene reeds in Nederland is met een visum kort verblijf of in de vrije termijn door middel van het biometrisch paspoort.

Verder is van belang dat Oekraïners reeds aanspraak kunnen maken op leefgeld via de gemeenten. De hoogte van leefgeld voor iedere Oekraïner (zowel volwassenen als minderjarigen) is € 60,00 per week per persoon. Oekraïners die worden opgevangen bij particulieren geldt een aanvullende uitkering van € 75,00 per week per persoon. Gemeenten hebben beleidsvrijheid in de wijze van uitkeren en administreren van leefgeld, waardoor het denkbaar is dat per gemeenten andere regels zullen gelden. Bij particuliere opvang is het wel van belang dat de inschrijving in de BRP heeft plaatsgevonden, omdat de uitkering van leefgeld slechts na registratie kan worden uitgekeerd.

Arbeid
Alles zoals hierboven omschreven ziet alleen op het recht om legaal in Nederland te verblijven. Nu het de vraag is of mensen uit Oekraïne op korte termijn kunnen terugkeren naar Oekraïne, merken wij dat er veel vraag is vanuit mensen met de Oekraïense nationaliteit of zij ook mogen werken in Nederland tijdens hun verblijf hier, om zo zoveel mogelijk in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien.

Oekraïners hebben als gevolg van het activeren van de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn toegang tot de Nederlandse arbeidsmarkt voor de duur van de activering van de Richtlijn. Bij besluit van 29 maart 2022 – gepubliceerd op 31 maart 2022 – is bekendgemaakt dat vanaf 1 april 2022 een tijdelijke vrijstelling van de tewerkstellingsvergunningsplicht geldt voor de groep die valt onder de Tijdelijke Beschermingsrichtlijn. Deze vrijstelling beperkt zich slechts tot het verrichten van arbeid in loondienst. Dit betekent dat de vrijstelling niet van toepassing is op een opdrachtgever die een zelfstandige arbeid laat verrichten. Het is immers beoogd om de kwetsbare groep te beschermen tegen de risico’s op misstanden zoals onderbetaling en slechte arbeidsomstandigheden. In dat kader geldt voor werkgevers op grond van artikel 2a Wav een meldplicht. Deze meldplicht houdt in dat werkgevers ten minste twee dagen voor aanvang van de werkzaamheden bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (‘UWV’) moeten melden dat zij vreemdelingen op grond van de vrijstelling tewerkstellen.

Handhaving
Werkgevers die zich niet houden aan hun tijdige meldplicht kunnen een bestuurlijke boete opgelegd krijgen door de Nederlandse Arbeidsinspectie. In het geval van het tewerkstellen van een zelfstandige Oekraïner – dus niet in loondienst – herleeft de hoofdregel van de Wet arbeid vreemdelingen en kan sprake zijn van illegale tewerkstelling indien niet beschikt wordt over de juiste documenten.

Niet-Oekraïners die Oekraïne als gevolg van de oorlog zijn ontvlucht

We hebben ons nu beperkt tot de grootste groep, de mensen met de Oekraïense nationaliteit. De Tijdelijke Beschermingsrichtlijn geldt echter ook voor niet-Oekraïners die in Oekraïne verbleven en dat land als gevolg van de oorlog eveneens zijn ontvlucht. Voor die groep zijn de regels nog niet helemaal duidelijk. We komen daar snel op terug in een volgende update.

Heb je een vraag of meer informatie nodig? Neem dan gerust contact op met ons team corporate immigration: David Wernsing, Drenusha Hoxha, Cigdem Özcan of Thom Schot. We staan voor je klaar.

De informatie over de immigratierechtelijke status van mensen met de Oekraïense nationaliteit verandert snel. Bij updates zal deze blog worden aangepast om de laatste status weer te geven. Deze blog is opgesteld aan de hand van de laatst beschikbare informatie en is opgesteld op 6 juli 2022.